Czynniki psychospołeczne charakteryzujące przestępców

Praca licencjacka obroniona na 5 na Uniwersytecie Łódzkim.

Wstęp 4

ROZDZIAŁ I : PRZESTĘPCZOŚĆ JAKO ZJAWISKO Z ZAKRESU PATOLOGII SPOŁECZNEJ 6
1. 1. Pojęcie patologii i niedostosowania społecznego 6
1. 2. Pojęcie przestępczości i przestępstwa 7

ROZDZIAŁ II : GENEZA PRZESTĘPCZOŚCI 12
2.1. Czynniki społeczne – egzogenne 12
2.1.1. Rodzina jako pierwsze środowisko człowieka 12
2.1. 2. Szkoła 17
2. 1. 3. Środowisko – grupy rówieśnicze 21
2.2. Czynniki biologiczne – endogenne 25
2. 2. 1. Alkoholizm 25
2. 2. 2. Narkomania 29
2. 2. 3. Upośledzenie umysłowe 31
2. 3. Recydywa czyli powrót do przestępstwa 32

ROZDZIAŁ III : METODOLOGIA BADAŃ 35
3. 1. Cele badań 35
3. 2. Problemy i hipotezy badawcze 35
3. 3. Metody badań, techniki i narzędzia badawcze 37
3. 4. Teren i organizacja badań 39
3. 5. Krótka charakterystyka badanych 39

ROZDZIAŁ IV : ANALIZA ZEBRANYCH MATERIAŁÓW 41
4. 1. Wyniki badań 41
4. 2. Weryfikacja hipotez badawczych 42
4. 3. Podsumowanie wyników badań 66
4. 3. 1. Analiza wyników badań dotyczących poszczególnych grup 66
4. 3. 1. 1. Skazani po raz pierwszy 66
4. 3. 1. 2. Skazani po raz drugi 67
4. 3. 1. 3. Skazani po raz trzeci 67
4. 3. 2. Podsumowanie weryfikacji hipotez 68
4. 3. 3. Wnioski empiryczne 71
SPIS TABEL 74
SPIS RYSUNKÓW 75
BIBLIOGRAFIA 76
ANEKS 79

Wstęp

Przestępczość jest zjawiskiem o złożonym charakterze, które od wieków stanowi przedmiot zainteresowania zarówno naukowców, jak i praktyków zajmujących się szeroko pojętym bezpieczeństwem społecznym. Przyczyny skłaniające jednostki do łamania prawa są wielowymiarowe i wynikają z interakcji wielu czynników, zarówno społecznych, jak i biologicznych. Współczesne badania nad kryminogenezą pokazują, że nie istnieje jedna uniwersalna przyczyna przestępczości, lecz raczej sieć powiązanych ze sobą czynników, które determinują zachowania dewiacyjne. Analiza tych czynników, zarówno egzogennych, jak i endogennych, pozwala lepiej zrozumieć mechanizmy leżące u podstaw przestępczości oraz wskazać potencjalne obszary interwencji i profilaktyki.

Nie sposób badać przestępczości w oderwaniu od jej społecznego kontekstu. Przestępstwo nie jest bowiem jedynie jednostkowym aktem naruszenia norm prawnych, lecz także przejawem szerszego problemu społecznego, który kształtuje się pod wpływem warunków życia jednostki, jej środowiska rodzinnego, edukacyjnego i zawodowego. Wielu badaczy podkreśla rolę rodziny jako pierwszego środowiska socjalizacyjnego, w którym jednostka nabywa wzorce zachowań i uczy się norm społecznych. Zaburzone relacje rodzinne, przemoc domowa czy brak odpowiednich wzorców mogą sprzyjać kształtowaniu postaw sprzecznych z przyjętymi normami społecznymi. Podobnie szkoła i grupy rówieśnicze odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu postaw młodego człowieka, a niepowodzenia edukacyjne, konflikty rówieśnicze czy kontakt z demoralizującym środowiskiem mogą stanowić czynniki ryzyka w procesie przestępczości.

Obok czynników społecznych istotne są także determinanty biologiczne, które mogą wpływać na skłonność do zachowań przestępczych. Alkoholizm, narkomania czy upośledzenie umysłowe to przykłady czynników endogennych, które mogą odgrywać znaczącą rolę w kształtowaniu przestępczych postaw. Uzależnienia, zwłaszcza w młodym wieku, często prowadzą do podejmowania ryzykownych zachowań, które mogą skutkować konfliktem z prawem. Badania nad neurobiologicznymi podstawami zachowań agresywnych wskazują, że niektóre predyspozycje genetyczne mogą zwiększać podatność na impulsywne i agresywne działania, choć ich wpływ zawsze jest modulowany przez czynniki środowiskowe.

Nie można również pominąć problemu recydywy, czyli powrotu do przestępstwa po wcześniejszym odbyciu kary. Analiza tego zjawiska pozwala zrozumieć, dlaczego niektóre osoby po odbyciu kary nie zmieniają swojego zachowania, lecz ponownie dopuszczają się czynów zabronionych. Wpływ na to mogą mieć zarówno trudności w readaptacji społecznej, jak i brak skutecznych mechanizmów resocjalizacji, które mogłyby pomóc w trwałej zmianie postaw przestępczych.

Celem niniejszej pracy jest szczegółowe zbadanie czynników psychospołecznych charakteryzujących przestępców, a także analiza ich wpływu na kształtowanie się zachowań dewiacyjnych. W pierwszej kolejności omówione zostaną teoretyczne aspekty przestępczości jako zjawiska patologii społecznej, a także definicje kluczowych pojęć związanych z tym zagadnieniem. Następnie podjęta zostanie analiza genezy przestępczości, obejmująca zarówno czynniki społeczne, jak i biologiczne. Kolejna część pracy poświęcona będzie metodologii badań, w której przedstawione zostaną cele, hipotezy oraz metody zastosowane w przeprowadzonym badaniu. Ostatni rozdział zawiera analizę zebranych materiałów empirycznych, wyniki badań oraz ich interpretację.

Analiza czynników psychospołecznych związanych z przestępczością ma istotne znaczenie nie tylko dla nauki, ale także dla praktyki penitencjarnej i resocjalizacyjnej. Lepsze zrozumienie mechanizmów leżących u podstaw przestępczości może przyczynić się do skuteczniejszego zapobiegania zachowaniom dewiacyjnym oraz do tworzenia bardziej efektywnych programów profilaktycznych i resocjalizacyjnych. Z tego względu podjęcie niniejszego tematu wydaje się szczególnie istotne w kontekście współczesnych wyzwań związanych z rosnącą liczbą przestępstw oraz koniecznością poszukiwania skutecznych rozwiązań w zakresie polityki kryminalnej i społecznej.

image_pdf