magisterska, Katolicki Uniwersytet Lubelski
SPIS TREŚCI
Uwagi wprowadzające
Rozdział I. Fundacje
1.1. Rozwój instytucji fundacji na przestrzeni wieków
1.2. Pojęcie fundacji
1.3. Rodzaje fundacji
Rozdział II. Motywy i cele powołania fundacji
Rozdział III. Założyciele fundacji
3.1. Osoby fizyczne
3.2. Osoby prawne
3.3. Skarb Państwa
3.4.Ustanowienie fundacji przez pełnomocnika
i przedstawiciela ustawowego
Rozdział IV. Tryb powstania fundacji
4.1. Podstawa prawna działalności
4.2.Akt fundacyjny
4.3.Sądowa rejestracja
4.4.Statut fundacji
Rozdział V. Sposoby ustanawiania fundacji
5.1. Powołanie fundacji poprzez oświadczenie woli inter vivos
5.2.Utworzenie fundacji w wyniku oświadczenia woli mortis causa
5.3.Ustanowienie fundacji przez zagraniczne podmioty prawne
5.4. Utworzenie w Polsce przedstawicielstwa przez fundację zagraniczną
Rozdział VI. Funkcjonowanie fundacji w obowiązującym systemie prawnym
6.1. Działalność fundacji
6.2. Sprawowanie kontroli nad fundacjami
6.3. Majątek fundacji
6.4.Obowiązki organów fundacyjnych
6.5. Opodatkowanie fundacji
Rozdział VII. Akty prawne
7.1. Wzór statutu
7.2. Akt notarialny ustanawiający fundację
7.3. Postanowienie o wpisie fundacji do rejestru – wzór
Podsumowanie
Wykaz ważniejszych skrótów
Akty prawne
Orzecznictwo
Bibliografia
Wstęp
Fundacja jako instytucja życia społecznego i prawnego odgrywa istotną rolę w kształtowaniu i wspieraniu rozwoju wartości wspólnotowych, dobra publicznego oraz inicjatyw obywatelskich. Wraz z przemianami historycznymi, społecznymi i ustrojowymi na przestrzeni wieków zmieniały się jej formy, cele i regulacje, ale niezmiennie towarzyszyła ona ludziom jako forma zorganizowanej troski o wartości wykraczające poza indywidualny interes. Współczesna fundacja to z jednej strony wyraz osobistej inicjatywy i odpowiedzialności fundatora, a z drugiej — stabilna konstrukcja prawna zapewniająca trwałość i przejrzystość działań ukierunkowanych na określony cel społecznie użyteczny. Niniejsza praca magisterska stanowi próbę szczegółowej analizy ustanowienia fundacji w świetle obowiązującego porządku prawnego, ukazując jej złożoną strukturę, liczne uwarunkowania formalne, a także doniosłość społeczną.
Konieczność zbadania tematu wynika nie tylko z dynamicznie rosnącej liczby fundacji w Polsce i na świecie, ale także z potrzeby lepszego zrozumienia ich znaczenia w systemie demokratycznym i społeczeństwie obywatelskim. W dobie zwiększonej aktywności sektora pozarządowego, rosnących potrzeb społecznych oraz wzrastającego zainteresowania działalnością pro bono, fundacje zyskują nowe znaczenie — jako podmioty elastyczne, niezależne i długofalowe w swoich działaniach. Ich zakładanie staje się nie tylko wyrazem osobistej misji fundatorów, ale także elementem kultury prawnej, ekonomicznej i etycznej społeczeństwa. Stąd też wybór tematu pracy koncentruje się na analizie prawnych aspektów związanych z procesem ich powoływania, w szczególności na podstawach formalnych, roli fundatora oraz trybie i formach ustanowienia fundacji.
Ustrojodawca, wychodząc naprzeciw potrzebom społecznym oraz praktyce obrotu prawnego, wyposażył fundację w szereg cech wyróżniających ją spośród innych osób prawnych. Posiadając określoną strukturę organizacyjną, niezależność finansową oraz precyzyjnie zdefiniowany cel, fundacja funkcjonuje w ramach jasno określonego modelu prawnego, ale jednocześnie pozostawia znaczny margines swobody fundatorowi w zakresie sposobu jej utworzenia. To właśnie ta różnorodność oraz możliwość ustanowienia fundacji zarówno za życia, jak i na wypadek śmierci fundatora, jak również przez podmioty zagraniczne, czyni ją niezwykle interesującym zjawiskiem prawnym. Niezwykle ważne jest także uchwycenie różnic pomiędzy trybami ustanowienia fundacji a ich późniejszym funkcjonowaniem, zależnym nie tylko od treści aktu fundacyjnego czy statutu, ale także od sposobu nadzoru, struktury organów i rodzaju prowadzonej działalności.
Praca ta podejmuje się zadania dogłębnego zbadania procesu ustanawiania fundacji, wychodząc od ujęcia historycznego, poprzez analizę motywacji fundatorów, aż po szczegółowe omówienie wymogów prawnych i organizacyjnych. Rozważania koncentrują się wokół zagadnień związanych z osobą fundatora — jego uprawnieniami, ograniczeniami oraz intencją powołania fundacji — jak również wokół czynności prawnych stanowiących fundament jej założenia. W pracy przedstawiono zarówno obowiązujące przepisy, jak i wzorce praktyczne, uwzględniając przy tym aktualne orzecznictwo i dorobek doktryny. Znaczną uwagę poświęcono także możliwościom ustanawiania fundacji przez zagraniczne osoby prawne oraz specyfice ich działalności w Polsce.
Fundacja to twór prawny, który choć nie zawsze posiada osobisty wymiar relacji między członkami, to niesie ze sobą głęboki ładunek ideowy i celowościowy. Ujęcie jej ustanowienia wyłącznie jako technicznego aktu prawnego nie oddaje w pełni złożoności tej instytucji. Dlatego też w niniejszej pracy podjęto próbę spojrzenia na fundację nie tylko z perspektywy formalnoprawnej, ale także aksjologicznej — jako wyrazu dobra wspólnego, odpowiedzialności społecznej oraz dążenia do zachowania wartości, które fundator uznaje za warte ochrony i pielęgnacji. Poprzez analizę przepisów prawa, wzorców dokumentów i orzecznictwa, praca zmierza do przedstawienia możliwie pełnego obrazu procesu ustanawiania fundacji, a także jego znaczenia dla współczesnego systemu prawnego w Polsce.
